تربیت و روش‌های تربیتی یکی از راه‌های تکامل انسان و تجلی کمالات خدایی در اوست. از آنجا که باید به آموزه‌های تربیتی از مسیر صحیح دست یافت تا بتوان به درستی و خلوص آن اعتماد پیدا کرد، برای شناخت مبانی، اصول و روش‌های مثبت تربیتی ضروری است به قرآن و سنت مراجعه شود. یکی از منابع مهم سرشار از مضامین تربیتی، ادعیه معصومان(ع) و یکی از این دعاها، دعای عرفه است.
از جمله دعاهاى مشهور نهم ذی‌الحجه، دعاى حضرت سيدالشهدا(ع) است. بشر و بشير پسران غالب اسدى روايت كردهاند كه پسين روز عرفه در عرفات در خدمت آن حضرت بوديم. ایشان با گروهى از اهل بيت و فرزندان و شيعيان با نهايت تذلل و خشوع از خيمه خود بيرون آمدند. سپس، در جانب چپ كوه ايستادند و روى مبارک را به سوى كعبه گردانيدند و دست‌ها را برابر رو برداشتند مانند مسكينى كه طعام طلبد و اين دعا را خواندند.
امام حسین(ع) در دعای عرفه، آموزه‌های تربیتی را به خوبی در قالب دعا بیان فرموده‌اند که می‌توان با تحلیل دقیق و صحیح به آن‌ها دست یافت. این جستار درصدد است مهمترین آموزه‌های تربیتی دعای عرفه را استخراج و تبیین کند و به این نتیجه دست یافته که امام حسین(ع) در دعای عرفه به آموزه‌های تربیتی خاصی شامل مبانی (خداگرایی و کمال‌جویی)، اصول(اصل تداوم و ترویج) و روش‌های تربیتی(یادآوری نعمت‌ها، احسان در برابر اسائه و الگوگیری از داستان‌های قرآن) اشاره کرده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی وافی، کارشناس دینی درباره تأثیرات معنوی و برکات دعای عرفه امام حسین(ع) به ارائه توضیحاتی برای مخاطبان پرداخته است .
