در واقع در این دعا همان معارف و حقایق و اسرار در یک سیر منطقی و دسته‌بندی شده قرار گرفته است. پیشنهاد می‌کنم افراد پیش از آنکه دعای عرفه امام حسین(ع) را بخوانند، نگاهی به دعای عرفه امام زین‌العابدین(ع) بیندازند که به جز نظم، شرح و تبیین دعای عرفه امام حسین(ع) را نیز دربر دارد. رهبر معظم انقلاب تعابیر ویژه‌ای را درباره دعای ۴۷ صحیفه سجادیه و نسبت آن با دعای عرفه حضرت سیدالشهدا(ع) دارند.
اولین مسئله در فرازها و مضامین دعای عرفه، توجه به حضرت حق و نگاه توحیدی است. در این دنیا شاید قرار بر این است که هر چیزی بهانه‌ای شود تا از این حقیقت فاصله بگیریم؛ درحالی‌که بنا بر این بوده که هر چیزی بهانه‌ای باشد تا انسان متوجه خدا شود، اما این اتفاق در درون ما رخ نمی‌دهد و هر چیزی نشانه‌ای پیدا می‌کند تا رنگ خدا را مشاهده نکنیم. امام حسین(ع) زمانی که دعای عرفه را آغاز می‌کنند، یکی از نقاط در اوج این است که انسان را به سمت حقیقت خدا بازمی‌گرداند. فرازهای دعای ایشان انسان را به نقطه‌ای می‌رساند که میل به بی‌نهایت الهی می‌کند. حتی اگر هیچ چیزی در دعای عرفه نباشد جز اینکه یک بنده هیچ و صفری اجازه داشته باشد که میل به بی‌نهایت پیدا کند، لذتی از این بالاتر وجود ندارد. امام(ع) این مسئله را در جای جای دعای عرفه بیان کرده و نام‌های نورانی و اسمای الهی که ایشان صدا می‌زنند و جزئیات آن در دعای ۴۷ صحیفه در قالب اذکار توحیدی و تسبیح حضرت حق در قالب حمد الهی آمده است. در واقع حقیقت تسبیحات اربعه که مفهوم اصلی تسبیحات الهی است، در دعای عرفه نشان داده می‌شود. اصل دین نیز توحید است و بقیه اصول دین در سایه آن معنا پیدا می‌کند.
نکته دوم اینکه زمانی که امام حسین(ع) جایگاه توحید را مشخص می‌کنند، به برکات و نعمت‌ها و لطفی توجه می‌کنند که از ناحیه حضرت حق به انسان رسیده است. دین با همه ابعاد خود چند نکته مهم دارد که در دنیای امروز گاهی جریان فکری تشکیل می‌دهند. یکی از نکات این است که انسان به داده‌هایی که دارد توجه کند و تشکر کردن را بیاموزد. بخشی از این برکات از ناحیه حضرت حق و بخش دیگر مربوط به دیگران می‌شود، اما روح توجه به نعمت‌ها و الطافی که به انسان شده در دعای عرفه آمده است.
روح تشکر از نعمات:
امام(ع) در توجه به نعمت‌هایی که از سوی خداوند متعال رسیده است، به نعمت‌هایی اشاره و انسان را توجه می‌دهند که گاهی انسان متوجه نعمت بودن آن‌ها نیست. حضرت(ع) در دعای عرفه به جاهایی می‌رسند که به خط روی پیشانی، استخوان‌های سینه، لب‌ها و… توجه می‌کنند. سپس، می‌فرمایند که خدایا من این نعمات را می‌شمارم، ولی حتی اگر تا پایان عمر نشسته یا قرن‌ها و این نعمات را بشمارم، نمی‌توانم ذره‌ای از نعمات را به حساب بیاورم چه برسد به شکر آن‌ها. روح تشکر و توجه به نعمت‌ها نکته‌ای است که باید از دعای عرفه به دست آوریم.
