پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه: در جلد چهارم کتاب شریف اصول کافی، باب «فضيلت دعا و تشويق كردن بر آن» شامل احادیثی با مضامین ناب درباره دعاست. در این باب می‌خوانیم:
بهترین عبادت دعاست
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ قَالَ هُوَ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الدُّعَاءُ قُلْتُ إِنَّ إِبْر اهِيمَ لَأَوّاهٌ حَلِيمٌ قَالَ الْأَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ
(اصول كافى جلد 4 صفحه: 210 رواية: 1)
زراره از حضرت باقر عليه السلام حديث كند كه فرمود: خداى عزوجل فرمايد: «همانا آنكه سرفرازى كنند از عبادت (و پرستش ) من، زود است كه سرافكنده بدوزخ در آيند» (سوره مؤمن آيه 60) حضرت فرمود: (مقصود از عبادت) دعاء است، و بهترين عبادت دعاء است، عرض كردم: مقصود از «اواه» در اين آيه چيست كه خداوند فرمايد: «همانا ابراهيم اواه و شكيبا بود» (سوره توبه آيه 114) فرمود: «اواه» يعنى بسيار دعاء كننده بدرگاه خداوند.
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ وَ ابْنِ مَحْبُوبٍ جَمِيعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع أَيُّ الْعِبَادَةِ أَفْضَلُ فَقَالَ مَا مِنْ شَيْءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ أَنْ يُسْئَلَ وَ يُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَهُ وَ مَا أَحَدٌ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّنْ يَسْتَكْبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لَا يَسْأَلُ مَا عِنْدَهُ
(اصول كافى جلد 4 صفحه: 210 رواية: 2)
سديد گويد: بامام باقر عليه السلام عرض كردم: كدام عبادت بهتر است؟ فرمود: چيزى نزد خداى عزوجل بهتر از اين نيست كه از او درخواست شود و از آنچه نزد او است خواسته شود، و كسى نزد خداى عزوجل مبغوض‌تر نيست از آنكس كه از عبادت او تكبر ورزد (و سر پيچى كند) و آنچه نزد او است درخواست نكند.
مگو کار از کار گذشته است
أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُيَسِّرِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ لِي يَا مُيَسِّرُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ إِنَّ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَنْزِلَةً لَا تُنَالُ إِلَّا بِمَسْأَلَةٍ وَ لَوْ أَنَّ عَبْداً سَدَّ فَاهُ وَ لَمْ يَسْأَلْ لَمْ يُعْطَ شَيْئاً فَسَلْ تُعْطَ يَا مُيَسِّرُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ بَابٍ يُقْرَعُ إِلَّا يُوشِكُ أَنْ يُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ
(اصول كافى جلد 4 صفحه: 211 رواية: 3)
ميسر بن عبد العزيز گويد: حضرت صادق عليه السلام بمن فرمود: اى ميسر دعا كن و مگو كه كار گذشته است و آنچه مقدر شده همان شود (و دعا اثرى ندارد)، همانا نزد خداى عزوجل منزلت و مقامى است كه بدان نتوان رسيد جز بدرخواست و مسئلت، و اگر بنده‌اى دهان خود ببندد و درخواست نكند چيزى به او داده نشود، پس درخواست كن تا به تو داده شود، اى ميسر هيچ درى نيست كه كوبيده شود جز اينكه اميد آن رود كه بر وى كوبنده باز شود.
شرح :
مجلسى (ره) گويد: اينكه فرمود: «و مگو كه كار گذشته است» اين نهى امام عليه السلام از اين گفتار دو وجهه دارد: يكى آنكه اين گفتار باطل است زيرا اين گفتار يهود و برخى از حكماء است بلكه بايد ايمان به بداء داشت و به اينكه خداوند سبحان هر روز در كارى است، و هر چه خواهد محو كند و هر چه بخواهد ثبت كند و قضا و قدر مانع دعا نيستند چون تغيير در لوح محو و اثبات ممكن است، گذشته از اينكه خود دعاء نيز از اسباب قضا و قدر است و امر به دعاء نيز از همانها است.
ديگر اينكه درست كه علم خداوند به هر چه تعلق گرفته همان شود ولى اين مانع از دعا نيست و اينكه امام عليه السلام او را از اين گفتار نهى فرموده يعنى نهى از اينست كه اين كلام را (كه در جاى خود صحيح است) مانع از دعاء قرار ندهى كه سبب اعتقاد بر بى‌فائده بودن دعاى تو شود، و حاصل جوابى كه حضرت از آن فرموده است بدو وجه گردد:
اول اينكه : دعا بخودى خود مطلوب است چون عبادت بزرگی‌ست و به مقام بلندى انسان را نزد خداي تعالى رساند كه جز به وسيله دعا و زارى رسيدن بدان ممكن نيست.
دوم اينكه مقدرات گاهى كم و زياد مي‌شود و بسا باشد كه بواسطه شرطى از ميان برود مثلا در تقدير خداوند عمر كسى سى سال گذشته است بشرط اينكه صله رحم نكند و اگر كرد شصت سال مقدر شده، و روزی‌اش در فلان روز به يك درهم مقدر شده اگر دعا نكند و بيشتر درخواست نكند، و اگر دعا و درخواست كرد دو درهم مقدر شده و هم چنين ساير چيزها، و حاصل اينكه براى وجود تمام كاينات و عدم آنها شرائط و اسبابى است و خداى سبحان نخواسته است كارها را بدون اسباب انجام دهد، و از جمله اسباب براى برخى از چيزها دعا است كه اگر دعا نكند آن چيز بدو داده نشود؟
و اما علم خداوند پس آن تابع معلوم است و علت پيدايش چيزى نگردد، و قضا و قدر حتمى و لازم نيستند و گرنه ثواب و عقاب و امر و نهى باطل گردند چنانچه از اميرالمؤ منين عليه السلام گذشت، سپس كلامى از غزالى و ديگران در اينباره نقل كند كه ايراد آن از وضع و شرح و ترجمه ما بيرون است.
حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْخَشَّابِ عَنِ ابْنِ بَقَّاحٍ عَنْ مُعَاذٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَيْعٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ لَمْ يَسْأَلِ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدِ افْتَقَرَ
(اصول كافى جلد 4 صفحه: 212 رواية: 4)
و نيز حضرت صادق عليه السلام فرمود: هر كه از فضل خداى عزوجل درخواست نكند نيازمند و فقير گردد.
حاجت کوچک را به‌خاطر کوچکی‌اش رها نکنید!
أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ سَيْفٍ التَّمَّارِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ عَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّكُمْ لَا تَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَا تَتْرُكُوا صَغِيرَةً لِصِغَرِهَا أَنْ تَدْعُوا بِهَا إِنَّ صَاحِبَ الصِّغَارِ هُوَ صَاحِبُ الْكِبَارِ
(اصول كافى جلد 4 صفحه: 212 رواية: 6)
سيف تمار گويد: شنيدم از حضرت صادق (ع) كه مي‌فرمود: بر شما باد به (ملازمت) دعاء زيرا به هيچ چيز مانند آن به خدا نزديك نشويد، و هيچ حاجت كوچكى را بخاطر كوچكی‌اش رها نكنيد از اينكه براى آن به درگاه خداوند دعا كنيد، زيرا آنكس كه حاجات كوچك بدست اوست همان كس است كه حاجات بزرگ در اختيار اوست.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِي الْأَرْضِ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ قَالَ وَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع رَجُلًا دَعَّاءً
(اصول كافى جلد 4 صفحه: 213 رواية 8)
و نيز امام صادق عليه السلام فرمود: اميرالمؤمنين عليه‌السلام فرمايد: محبوبترين در (روى) زمين براى خداى عزوجل دعا است، و بهترين عبادت پرهيزكارى و پارسائى است و اميرالمؤمنين عليه السلام مردى بود كه بسيار دعا مى‌كرد.
