حاشیه‌نویسی یا تعلیقه، از سنّت‌های نوشتاری مسلمانان، به‌معنای نوشتن نکاتی در کناره‌های یک متن برای توضیح یا نقد یا تصحیح آن و نیز تألیف آثاری مستقل با همین هدف است. در تمدن اسلامی ، حاشیه‌نویسی بر انواع کتاب‌ها، به جز جغرافیا و تاریخ، معمول بوده است؛ اما، حاشیه‌نویسان به کتابهای ادبی ، فقهی ، حدیثی ، اصولی، کلامی ، فلسفی ، منطقی و عرفانی بسیار بیشتر تو جه کردند و مشهور‌ترین حواشی بر این‌گونه متون نوشته شدند.
در میان این‌گونه کتاب‌ها، بر آثاری که اعتبار و اشتهار و مرجعیت بیشتری داشتند، بیش از همه حاشیه یا شرح نوشته شده است. از جمله کتابهای معتبر صحیفه سجادیه است که با نام قرآن صاعد و انجیل اهل بیت علیهم السلام از آن یاد شده است. در ذیل به بخشی از تعلیقات و حواشی که بر این کتاب نگارش شده است، پرداخته می‌شود.
| شماره | عنوان | نویسنده | توضیحات | دوره زمانی |
| 1 | تعلیقات علی صحیفه السجادیه | ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی | تعلیقات مختصری است بر صحیفه سجادیه در توضیح نکات ادبی و لغوی است. این کتاب را با عناوین دیگری همچون: «شرح صحیفه سجادیه» و «حاشیه صحیفه سجادیه» نیز خوانده‌اند. | سال ۱۰۵۵ ق |
| 2 | حاشیه صحیفه سجادیه | سید محمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی، میرداماد | شرحی است مختصر با عناوین «قوله قوله» بر صحیفه سجادیه، مشتمل بر بحث‌های لغوی و فلسفی که گاهی نیز در زمینه‌های رجالی و علوم هیئت سخن به درازا می‌کشد. این شرح شامل توضیح و بیان نکات و دقایق کلمات صحیفه سجادیه است و میرداماد آن را بعد از کتاب دیگرش «السبع الشداد» تالیف نموده است. | م۱۰۴۱ق |
| 3 | حاشیة علی الصحیفة الکاملة | ابو جعفر محمد بن منصور بن احمد ابن ادریس حلی | حاشیه مختصری است بر صحیفه سجادیه که به بیان معانی لغات مشکل آن پرداخته است. اهمیت حاشیه ابن ادریس از آن جهت است که اولین و قدیمی‌ترین شرح موجود بر صحیفه می‌باشد. | م۵۹۸ق |
| 4 | الفرائد الطریفة فی شرح الصحیفة الشریفة | علامه محمدباقر بن محمدتقی مجلسی | شرح مختصری است بر صحیفه سجادیه با عناوین «قوله – قوله». اما ظاهراً این شرح نیز ناتمام مانده و فقط تا دعای چهارم آن نوشته شده است. امیرمحمد حسین بن محمد صالح خاتون آبادی (شاگرد علامه مجلسی) بنا به وصیت خود علامه پس از رحلت او درصدد برآمد که به اتمام این شرح بپردازد چنان که در فهرست تألیفات علامه مجلسی نوشته است: «و این حقیر بنا به وصیت آن مرحوم مبرور شروع در اتمام آن نمودهام و الحال بحمدالله تعالی شرح یک دعا نوشته شده است امید چنان است که خدای تعالی به زودی توفیق اتمام دهد.» | م۱۱۱۱ ق |
| 5 | الفواید الشریفة فی شرح الصحیفة | تقی الدین ابراهیم بن علی کفعمی | کفعمی در کتاب «بلدالامین و درع الحصین»، تمام متن صحیفه را به روایت خود از روی نسخه‌ای که از خط علی بن سکون کتابت شده و آثار مقابله ابن ادریس و اجازه عمید الرؤسا بر آن بوده، نقل کرده است و حاشیه‌هایی توضیحی و لغوی با عناوین «قوله» بر آن افزوده و در مجموع «الفواید الشریفة فی شرح الصحیفة» نامیده است. در آخر آن نیز فهرستی از کتب دعا را درج کرده است. با این توضیحات مشخص می‌شود که«الفواید الشریفة» حاشیهای جداگانه بر صحیفه نیست بلکه قسمتی از بلدالامین کفعمی می‌باشد به همین دلیل ذکر نسخه‌های آن مربوط به بحث ما نمی‌باشد. کفعمی غیر از این حاشیه، شرح دیگری نیز بر صحیفه نگاشته از آن، کاملتر و معروفتر بوده و به الفواید الطریفه موسوم می‌باشد ولی تاکنون نسخه‌ای از آن شناسایی نشده است.[۷] | م ۹۰۵ ق |
| 6 | لغات صحیفه | محمدعبدالباقی | شرحی است بر صحیفه با عناوین «قوله – قوله» که در بامداد روز سه شنبه محرم ۱۱۱۶ق در کشمیر به اتمام رسیده و بیشتر به توضیح لغات پرداخته است. | 1116ق |
| 7 | لوامع الانوار العرشیة فی شرح الصحیفة السجادیة | سیدمحمد باقر بن محمد ملاباشی موسوی شیرازی | شرح مفصل، دقیق و مهمی است بر صحیفه سجادیه در دو جلد، مؤلف قبل از شروع به شرح ادعیه، سند صحیفه را مفصلاً مورد بحث قرار داده و پس از آن به ترتیب به شرح دعاها پرداخته و هر دعایی را در یک لمعه مخصوص (جمعاً ۵۴ لمعه) قرار داده است. هر لمعه‌ای دارای خطبهای مستقل، موافق مضامین آن دعا می‌باشد و در پایان همه آنها تاریخ دقیق تألیف لمعه ذکر شده است. لمعه اول در شب دوشنبه ۲۴ صفر ۱۲۲۹ق و لمعه ۵۴ عصر شنبه ۱۲ شعبان ۱۲۳۲ق به پایان رسیده است. | م ۱۲۴۰ ق |
