زندگی امام سجاد علیه السلام را می توان به دو بخش تقسیم کرد. بخش اول زندگی ایشان مربوط است به تولد تا عاشورا و بخش دوم زندگی، به بعد از عاشورا تا شهادت ایشان تقسیم می شود. این نوشتار به زندگی دوره اول امام چهارم شیعیان می‌پردازد.
دوران کودکی
بر اساس نقل‌های متعدد تاریخی، حضرت امام زین‌العابدین علیه‌السلام دو سال ابتدای کودکی خود را در زمان خلافت جدشان، حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام گذرانیدند چرا که سن مبارک حضرت بنابر مشهور ۵۷ سال و زمان شهادت آن حضرت سال ۹۵ هجری گزارش شده است. از این‌رو سال تولد آن حضرت ۳۸ هجری خواهد بود و چون امیرالمؤمنین علیه السلام در سال چهلم هجری به شهادت رسیدند، بنابراین دو سال اولیه عمر امام چهارم، در دوران جدشان سپری شد. بر این مطلب، بر طبق آنچه علامه مجلسی رحمة‌الله‌علیه در بحار الانوار نقل فرموده است، حداقل شش سند تاریخی وجود دارد که بسیاری از آنها از اعتبار برخوردار است. [1] البته مدت مذکور را ۴ سال و ۶ سال هم گزارش کرده‌اند که چندان قابل توجه نیست.
قول دیگری هم وجود دارد که چون تولد حضرت را در سال ۴۸ هجری می‌داند اساسا هم عصر بودن امام چهارم علیه السلام با جدشان را منکر است ولی این قول با همه تلاشی که برای تثبیت آن از طرف بعضی از محققین انجام شده، بسیار ضعیف بوده و ادله محکمی برخلاف آن وجود دارد.[2]
امام چهارم حضرت زین‌العابدین علیه السلام پس از شهادت جدشان به مدت ۱۰ سال در عصر امامت امام حسن علیه السلام عمر خود را گذرانیدند. در ارتباط با چگونگی حالات امام چهارم علیه السلام و قضایای مربوط به این دوازده سال مطلب خاصی در خلال نصوص تاریخی و روایی ذکر نشده است.
دوران نوجوانی
پس از مسمومیت و شهادت امام حسن علیه‌السلام تا زمانی که حضرت امام حسین در سال ۶۱ هجری در کربلا به شهادت رسیدند، ده، یازده و یا دوازده سال می‌گذرد تردید در این مدت به خاطر اختلاف روایات در سال شهادت حضرت امام حسن علیه السلام می‌باشد. این مدت، امام چهارم علیه‌السلام در کنار پدر بزرگوار خود حضرت امام حسین علیه السلام به سر برده است. گرچه در متون تاریخی چیزی از این دوران درباره حضرت گزارش نشده است ولی حضرت سجاد علیه السلام در تمام این مدت شاهد حوادث تلخ و اسف‌باری بوده است که بر امت اسلامی می‌گذشته است.
سیاست مکارانه دودمان اموی به سرکردگی معاویه، بی‌وفایی مردم نسبت به حکومت عادلانه و الهی عموی بزرگوارش و مظلومیت بی‌نظیر آن حضرت و سپس وقایع مربوط به کناره‌گیری امام حسن علیه السلام از خلافت و صلح با معاویه بر اساس مصالح عام امت اسلام، به ویژه حفظ شیعه، و بالاخره دوران اختناق و سرکوب شدید نسبت به شیعیان حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام پس از حاکمیت مطلق معاویه تا زمان مرگش که دوران بسیار سختی بوده است، این همه را حضرت سجاد علیه السلام شاهد بوده است و در این مدت در کنار عمو و پدر بزرگوار خود زندگی را در خاندان امامت سپری می‌کرده است. تا بالاخره معاویه جای خود را به پسر نالایق و شراب‌خوار و فاسق خود یزید واگذار می‌کند و مساله گرفتن بیعت از حضرت امام حسین علیه السلام پیش می‌آید که با انکار شدید حضرت مواجه شده و مقدمات حرکت ایشان از مدینه به مکه و سپس به کوفه برای رهبری امتی که تقاضای کمک نموده و برای نصرت حضرت امام حسین علیه السلام اعلام آمادگی کرده‌اند، فراهم می‌شود و حضرت سجاد علیه السلام که در این سال طبق نقل مشهور ۲۳ سال سن دارد در کنار پدر حضور دارد.
منبع: ویکی فقه
کلمات کلیدی: امام سجاد، کودکی امام سجاد، دوران نوجوانی امام سجاد، عاشورا، امام سجاد در کنار امام حسین.
[1] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۶، ص۷، ح۱۸، به نقل از کشف الغمه؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۶، ص۱۲، ح۲۳، به نقل از الارشاد.
[2] جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، جاول، ص۱۵۷ – ۱۶۰.
