ابان بن تغلب

کاربر: صحیفه
تاریخ انتشار: 3 اسفند 1399
3:02 ب.ظ

ابان بن تغلب بن رُباح بَکری جُرَیری کِنْدی رَبَعی کوفی (درگذشت۱۴۱ق/۷۵۸م) ادیب، قاری، فقیه، مفسّر و از محدّثان بنام امامیه است. ابان بیشتر عمر خویش را نزد تابعین گذراند و از محضر درس آنان سود جست. او محضر امام سجاد ^{علیه السلام}، امام محمد باقر ^{علیه السلام} و امام صادق ^{علیه السلام} را درک کرد. گفته‌اند که ۳۰٫۰۰۰ حدیث از امام صادق ^{علیه السلام} روایت کرده است.

کنیه أبان

بیشتر منابع کنیه او را ابوسعید و برخی ابوسعد[1] یا ابن سعید[2] آورده‌اند و برخی دیگر ابواُمیمه را نیز ذکر کرده‌اند.[3] نسبت «‌جریری‌» به سبب آن است که وی مولای بنی جریر بن عُباده بوده است. نسبت دیگر وی، بَکری، اشاره به بکر بن وائل جد بزرگ این خاندان دارد.[4]

ابان بیشتر عمر خویش را نزد تابعین گذرانده و از محضر درس آنان سود جسته است، به همین سبب ابن حبان [5] وی را از مشاهیر اتباع تابعین در کوفه دانسته است، گرچه نجاشی به نقل از ابوزُرعَه گفته که ابان از انس بن مالک صحابی «درگذشت سال ۹۳ قمری» نیز روایت کرده است.[6]

در محضر ائمه ^{علیهم السلام}

او محضر امام سجاد^{علیه السلام}، امام باقر^{علیه السلام} و امام صادق ^{علیه السلام} را درک کرد و نزد آنان دانش‌های متداول روزگار چون حدیث را آموخت و در حوزۀ درس و مکتب امام صادق ^{علیه السلام}به مقامی والا دست یافت[7]

کثرت روایت از امام صادق ^{علیه السلام}

ابان به کثرت روایت از امام صادق ^{علیه السلام} معروف بود و گفته‌اند که ۳۰٫۰۰۰ حدیث از آن حضرت روایت کرده است.[8]

وی علم قرائت قرآن را از عاصم بن ابی النَّجُود، طلحه بن مُصَرِّف و سلیمان أعمَش فراگرفت و یکی از سه نفری بود که توانست تمام قرآن را نزد اعمش بیاموزد.[9]

او از بزرگان قاریان بود و خود نیز به روشی خاص قرآن را قرائت می‌کرد که نزد قاریان معروف بود[10] شیخ طوسی [11] به نقل از محمد بن موسی بن ابی مریم، صاحب اللّؤلؤ، گفته است که وی در این فن برجسته‌ترین فرد روزگار خویش بوده است.

ابان علاوه بر قرآن و حدیث در هریک از علوم فقه، ادب، لغت و نحو صاحب نظر شمرده می‌شد.[12]

شاگردان أبان

راویان بنام سده ۲ق از ابان روایت شنیده و نقل کرده‌اند. عبدالله مامقانی [13] تعداد آنان را نزدیک به ۵۰ تن دانسته است. برخی از اینان عبارتند از:

تالیفات أبان

کتاب‌هایی به ابان نسبت داده شده که موجود نیست. نام برخی از آنها بدین قرار است:

کتاب الغریب

ابان در این کتاب به شرح الفاظ غریب قرآن پرداخته است. او در بیان و شرح این الفاظ به شواهدی استناد جسته که خود از عرب شنیده است. ابان نخستین کسی است که در علم غریب القرآن دست به تألیف زده است و این کتاب، نخستین اثر در نوع و موضوع خود بوده، در لغت و تفسیر از اهمیت بسزایی برخوردار است. [15]

لغویان و مفسّران قرن ۲ق به این کتاب استناد می‌کردند و عبدالرحمن بن محمد ازدی کوفی با استفاده از کتابهای دیگر در این زمینه کتابی تالیف کرد که دربردارنده موارد اختلاف و وجوه اشتراک بود.[16]

معانی القرآن

کتاب القراءات

الغریب فی القرآن؛ نجاشی نام این کتاب را تفسیر غریب القرآن ذکر کرده است.

الفضایل

کتاب صفّین[17]

منبع: ویکی شیعه

[1] حافظ مزّی، ج۲، ص۶؛ صفدی، ج۵، ص۳۰۰

[2] حلّی، ص۱۲

[3] سیوطی، ج۱، ص۴۰۴ به نقل از الدّانی؛ ابن جزری، ج۱، ص۴

[4] نجاشی، ص۷-۸

[5] مشاهیر، ص۱۶۳-۱۶۴

[6] نجاشی، ص۷؛ قس، خویی، ج۱، ص۱۴۴